Không có sản phẩm nào trong giỏ hàng của bạn
ADRENALINE VÀ NORADRENALINE
29/11/2025
Admin
Cơ chế tác dụng – Dược động học – Chỉ định và Chống chỉ định
Adrenaline (epinephrine) và Noradrenaline (norepinephrine) là hai catecholamin quan trọng hàng đầu của hệ thần kinh giao cảm. Chúng vừa đóng vai trò hormon của tủy thượng thận, vừa hoạt động như chất dẫn truyền thần kinh tại các sợi hậu hạch giao cảm. Trong cơ thể, hai chất này góp phần duy trì đáp ứng stress, kiểm soát huyết áp, nhịp tim, và phân bố máu tới các cơ quan quan trọng. Trong lâm sàng, chúng được xem như nhóm thuốc cường giao cảm mạnh, đặc biệt quan trọng trong hồi sức cấp cứu.
TÁC DỤNG CỦA ADRENALINE TRÊN CÁC CƠ QUAN
Adrenaline tác động lên cả thụ thể α và β adrenergic, trong đó tác dụng trên β thường mạnh hơn. Nhờ vậy, nó gây ra một loạt thay đổi nhanh chóng và mạnh mẽ trên tim mạch, hô hấp, chuyển hóa và nhiều cơ quan khác.
Trên hệ tuần hoàn, adrenaline làm tăng hoạt động của tim một cách rõ rệt. Khi tác động lên thụ thể β1 tại cơ tim, thuốc làm tăng nhịp tim, tăng sức co bóp và tăng lưu lượng tim. Điều này giúp đẩy mạnh tuần hoàn trong tình huống cần thiết, nhưng đồng thời cũng làm tăng nhu cầu oxy của cơ tim, khiến thuốc có nguy cơ gây loạn nhịp khi dùng liều cao. Hệ mạch phản ứng theo hai hướng: ở mạch da và tạng, adrenaline kích thích α1 gây co mạch mạnh, nhưng tại não, phổi, động mạch vành và cơ vân, nó kích thích β2 gây giãn mạch. Do đó, máu được ưu tiên đưa đến những cơ quan quan trọng trong tình huống stress. Khi co mạch quá mạnh ở một số vùng, máu bị dồn ép sang nơi ít chịu ảnh hưởng hơn, dẫn đến giãn mạch thụ động tại đó. Trong trường hợp cực đoan, sự chênh lệch áp lực này có thể góp phần gây phù phổi cấp hoặc xuất huyết não.
Về huyết áp, adrenaline làm tăng huyết áp tâm thu rõ rệt nhờ tăng cung lượng tim, nhưng ít tác động lên huyết áp tâm trương do tình trạng co – giãn mạch xen kẽ. Một hiện tượng phản xạ có thể xuất hiện: huyết áp tăng nhanh làm kích thích thụ thể áp lực ở xoang động mạch cảnh và cung động mạch chủ, hệ phó giao cảm phản ứng bằng cách làm tim chậm lại, tạo cảm giác hạ huyết áp thoáng qua.
Trên mắt, adrenaline có thể làm tăng nhãn áp, đặc biệt nguy hiểm ở người bị tăng nhãn áp góc đóng. Thuốc cũng gây giãn đồng tử và có thể ảnh hưởng đến dòng thủy dịch.
Trên hệ hô hấp, tác dụng phụ thuộc vào tình trạng bệnh lý. Ở người bình thường, adrenaline ít tạo thay đổi đáng kể. Tuy nhiên ở bệnh nhân co thắt phế quản do hen, adrenaline kích thích β2 giúp giãn cơ trơn phế quản và làm giảm nhanh tình trạng co thắt. Dù vậy, tác dụng này giảm nhanh nếu dùng nhiều lần và đi kèm nhiều tác dụng phụ trên tim, nên adrenaline không còn được sử dụng như thuốc điều trị hen thường quy.
Trên hệ tiêu hóa, adrenaline làm giảm nhu động ruột, giãn cơ trơn và giảm tiết dịch tiêu hóa, khiến hoạt động tiêu hóa bị ức chế tạm thời. Đây là phản ứng sinh lý bình thường trong tình huống stress, khi cơ thể ưu tiên máu và năng lượng cho não, tim và cơ.
Trên hệ tiết niệu, adrenaline co mạch thận, làm giảm lưu lượng máu đến thận và giảm mức lọc cầu thận. Cơ trơn bàng quang giãn ra trong khi cơ vòng co chặt, dễ gây bí tiểu, đặc biệt ở bệnh nhân phì đại tuyến tiền liệt.
Trên các tuyến ngoại tiết, adrenaline làm giảm tiết dịch của nhiều tuyến như nước bọt, dịch tiêu hóa, khiến miệng và họng khô.
Trên chuyển hóa, adrenaline đóng vai trò huy động năng lượng rất mạnh. Thuốc làm giảm tiết insulin nhưng tăng glucagon; tăng phân hủy glycogen ở gan và cơ, làm tăng đường huyết. Song song, chuyển hóa cơ bản tăng 20–30%, nhu cầu oxy tăng, cholesterol máu tăng, và thuốc kích thích tuyến yên – thượng thận làm tăng ACTH và cortison. Đây là nền tảng sinh lý của phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy” (fight-or-flight).
TÁC ĐỘNG CỦA ADRENALINE LÊN THẦN KINH TRUNG ƯƠNG VÀ HỆ TẠO MÁU
Vì khó qua hàng rào máu – não, adrenaline ít ảnh hưởng đến thần kinh trung ương khi dùng liều điều trị. Tuy nhiên, liều cao có thể tạo cảm giác hồi hộp, căng thẳng, bồn chồn, run tay và đánh trống ngực. Ở bệnh nhân Parkinson, tác dụng kích thích TKTW của adrenaline có thể rõ hơn do các đặc điểm sinh hóa liên quan đến hệ dopamin – catecholamin.
Trên hệ tạo máu, adrenaline làm tăng kết dính tiểu cầu, góp phần hỗ trợ cầm máu tại chỗ. Đây là lý do thuốc thường được dùng trong các thủ thuật nhỏ hoặc trong những tình huống cần giảm chảy máu tạm thời.
TÁC DỤNG CỦA NORADRENALINE
Noradrenaline là chất dẫn truyền chính của sợi hậu hạch giao cảm và có tác dụng mạnh trên thụ thể α. Trên thụ thể β, đặc biệt là β2, tác dụng của nó yếu hơn nhiều so với adrenaline.
Trên hệ tuần hoàn, noradrenaline gây co mạch rất mạnh, mạnh hơn adrenaline trên cùng liều. Do tác dụng co mạch ngoại vi dữ dội, thuốc làm tăng đồng thời huyết áp tâm thu và tâm trương. Nhịp tim không tăng nhiều; thậm chí có thể chậm lại do phản xạ áp lực khi huyết áp tăng quá nhanh. Đây là lý do noradrenaline vẫn là thuốc chủ lực để nâng huyết áp trong sốc nặng, đặc biệt sốc nhiễm trùng.
Trên hệ hô hấp, tác dụng giãn phế quản của noradrenaline rất kém vì hoạt tính β2 yếu, do đó thuốc không được sử dụng để cắt cơn hen.
Trên chuyển hóa, tác dụng của noradrenaline nhẹ hơn adrenaline.
Trên thần kinh trung ương, noradrenaline có mặt ở nhiều vùng điều hòa quan trọng như vùng dưới đồi, chịu trách nhiệm điều chỉnh huyết áp, giấc ngủ, thân nhiệt và phản ứng stress. Giảm dự trữ noradrenaline trong não có thể gây an thần, nhưng nếu hoạt động MAO bị ức chế, catecholamin tăng cao lại gây kích thích TKTW. Sự điều hòa thân nhiệt phụ thuộc vào cân bằng giữa noradrenaline, serotonin và acetylcholine.
DƯỢC ĐỘNG HỌC CỦA ADRENALINE VÀ NORADRENALINE
Cả hai thuốc đều bị phân hủy mạnh ở đường tiêu hóa nên không dùng đường uống. Adrenaline có thể hấp thu qua đường tiêm dưới da, tiêm bắp hoặc đặt dưới lưỡi. Tuy nhiên, đường tĩnh mạch phải hết sức thận trọng do thuốc hấp thu rất nhanh và dễ gây tai biến nếu tiêm trực tiếp nhanh; trong cấp cứu, adrenaline thường được truyền tĩnh mạch.
Noradrenaline do co mạch mạnh nên không được tiêm dưới da hoặc bắp, vì có nguy cơ gây hoại tử tại chỗ. Thuốc chỉ được truyền tĩnh mạch nhỏ giọt qua bơm tiêm điện hoặc dây truyền chuyên dụng trong phòng hồi sức.
Về chuyển hóa, cả hai thuốc đều được phân hủy bởi enzym COMT và MAO, sau đó thải qua nước tiểu dưới dạng các chất chuyển hóa kết hợp với acid glucuronic.
CHỈ ĐỊNH ĐIỀU TRỊ
Adrenaline được dùng rộng rãi trong cấp cứu. Thuốc giúp cầm máu tại chỗ, làm giảm sung huyết niêm mạc trong viêm mũi, và được phối hợp với thuốc tê để kéo dài thời gian gây tê và giảm chảy máu. Trong cấp cứu, adrenaline là thuốc hàng đầu trong sốc phản vệ, nhờ khả năng co mạch, nâng huyết áp, giãn phế quản và ức chế phóng thích các chất trung gian từ tế bào mast. Ngoài ra, adrenaline cũng là thuốc quan trọng trong hồi sức ngừng tim, giúp tăng co bóp tim và cải thiện tưới máu mạch vành.
Noradrenaline dùng chủ yếu để nâng huyết áp trong các loại sốc nặng: sốc nhiễm khuẩn, sốc nhiễm độc, sốc dị ứng chưa chuyển sang giai đoạn phản vệ điển hình, hoặc các tình trạng tụt huyết áp đe dọa tính mạng. Thuốc chỉ truyền tĩnh mạch và cần theo dõi sát các chỉ số sinh tồn.
TÁC DỤNG BẤT LỢI
Adrenaline có thể gây bồn chồn, lo lắng, đánh trống ngực, nhịp nhanh, loạn nhịp. Tiêm tĩnh mạch nhanh làm tăng mạnh áp lực tuần hoàn có thể gây phù phổi cấp hoặc xuất huyết não. Noradrenaline cũng gây lo âu, căng thẳng và đau đầu, nhưng mức độ nhẹ hơn. Tuy nhiên, thuốc co mạch mạnh nên nếu thoát mạch có thể gây hoại tử mô tại chỗ.
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Cả hai thuốc đều phải thận trọng hoặc tránh dùng ở bệnh nhân mắc bệnh tim mạch nặng, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, cường giáp, đái tháo đường, tăng nhãn áp hoặc bí tiểu do phì đại tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, trong cấp cứu đe dọa tính mạng, ưu tiên cứu sống có thể vượt lên trên chống chỉ định, nhưng phải theo quyết định của bác sĩ chuyên khoa.
NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666
