Béo phì trong quan điểm y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, béo phì thường được mô tả bằng các khái niệm như “đàm thấp chứng”, “thể trệ chứng”. Căn nguyên chính thường xuất phát từ:

Tỳ vị hư yếu, công năng vận hoá kém.
Đàm thấp tích tụ lâu ngày, chuyển thành mỡ.
Khí huyết không thông, âm dương mất cân bằng.

Nhiều y thư cổ đã ghi nhận: “Tỳ hư sinh thấp, thấp tụ thành đàm, đàm trệ tắc béo”. Tỳ yếu sẽ sinh thấp, thấp tích lại thành đàm; đàm ứ trệ khiến cơ thể nặng nề, béo phì. Vì vậy, điều trị theo y học cổ truyền không chỉ dừng ở việc “giảm cân” mà là phục hồi sự hài hòa của tạng phủ, điều chỉnh khí huyết và âm dương.

Khí huyết là gì và vì sao liên quan đến béo phì?

Theo y học cổ truyền:

Khí là “năng lượng sống”, điều khiển mọi hoạt động của cơ thể, thúc đẩy vận động, sưởi ấm, bảo vệ chính khí.
Huyết là “vật chất nuôi dưỡng”, mang dinh dưỡng đi khắp cơ thể, nuôi tạng phủ, cân, cơ, da, tóc.

Khí và huyết luôn tương sinh – tương hỗ:

Khí thúc đẩy huyết lưu thông.
Huyết nuôi dưỡng khí.

Khi khí huyết mất cân bằng, cơ thể rơi vào trạng thái trì trệ:

Vận hoá – chuyển hóa giảm.
Nước, mỡ và “đàm thấp” dễ tích tụ.
Lâu dần xuất hiện tình trạng béo phì, nặng nề, mệt mỏi.

Các thể bệnh thường gặp là: khí hư, dương hư, khí trệ, huyết ứ, đàm thấp… Tất cả đều liên quan tới rối loạn khí huyết và là nền tảng dẫn đến tăng cân.

Cơ chế hình thành béo phì do rối loạn khí huyết

Khí hư – dương hư

Khi chính khí suy, dương khí yếu:

Tỳ vị không đủ lực để “vận hoá thủy cốc”, thức ăn không được tiêu hoá hết.
Dư thừa chuyển thành đàm thấp, mỡ thừa tích trong cơ thể.

Biểu hiện thường gặp:

Mệt mỏi, uể oải, ít sức.
Da nhợt, hay đổ mồ hôi, sợ lạnh, tay chân lạnh.
Dễ tăng cân dù ăn không quá nhiều.

Huyết ứ – tuần hoàn kém

Huyết ứ nghĩa là máu lưu thông chậm, không thông suốt:

Dinh dưỡng và oxy đến tế bào bị hạn chế.
Năng lượng khó tiêu hao, mỡ dễ tích ở bụng, hông, đùi, cánh tay.

Dấu hiệu gợi ý:

Đau nhức, tê mỏi tay chân.
Da sạm, dễ bầm tím, vết bầm lâu tan.

Can khí uất – stress và ăn uống cảm xúc

Can chủ sơ tiết, điều hòa cảm xúc. Khi can khí uất (ức chế, giận dữ, stress kéo dài):

Khí không sơ tiết được, ảnh hưởng đến công năng tỳ vị.
Dễ xuất hiện tình trạng ăn uống theo cảm xúc, thèm đồ ngọt – béo, khó kiểm soát khẩu phần.
Tăng cân nhanh, nhất là ở người làm việc căng thẳng, ít vận động.

Thận dương hư – chuyển hóa chậm

Thận là “gốc của dương khí”, chủ về:

Chuyển hóa nước.
Sưởi ấm cơ thể, thúc đẩy chuyển hóa cơ bản.

Khi thận dương hư:

Chuyển hóa giảm, dễ phù nề, nặng nề, tích mỡ.
Có thể kèm tiểu đêm nhiều, lưng gối mỏi, lạnh bụng, lạnh chân tay.

Vòng luẩn quẩn giữa béo phì và khí huyết rối loạn

Béo phì không chỉ là hậu quả của khí huyết rối loạn mà còn làm tình trạng rối loạn nặng thêm:

Mỡ tích tụ nhiều → Khí huyết càng khó lưu thông → dễ khí trệ, huyết ứ.
Đàm thấp tăng → Tỳ vị yếu dần → ăn ít cũng tăng cân, người nặng nề, mệt mỏi.
Tự ti ngoại hình, giảm vận động → lại càng làm khí huyết trì trệ.

Như vậy, hình thành một vòng xoắn bệnh lý:
Khí trệ → huyết ứ → đàm thấp → béo phì → khí huyết càng trì trệ → béo phì nặng hơn.

Muốn giảm cân bền vững theo y học cổ truyền, cần cắt đứt vòng xoắn này bằng cách điều hòa khí huyết song song với điều chỉnh lối sống.

Điều hòa khí huyết để hỗ trợ giảm béo theo y học cổ truyền

Điều trị bằng y học cổ truyền (theo chỉ định của thầy thuốc)

Tùy thể trạng và mức độ béo phì, thầy thuốc YHCT sẽ lựa chọn pháp trị – phương thuốc – huyệt vị phù hợp, không nên tự ý áp dụng:

Kiện tỳ hóa đàm
Dùng cho người tỳ hư, nhiều đàm thấp, bụng to, nặng nề, đầy trướng, ăn ít cũng tăng cân. Mục tiêu là giúp tỳ vị khỏe lên, vận hoá tốt, giảm tạo đàm.
Hành khí hoạt huyết
Áp dụng khi có khí trệ, huyết ứ, đau mỏi, tê nặng, tuần hoàn kém. Mục đích là làm thông khí huyết, giảm ứ trệ, hỗ trợ tiêu mỡ.
Ôn dương lợi thủy
Thích hợp với người thận dương hư, phù nhẹ, lạnh tay chân, mệt mỏi. Điều trị chú trọng làm ấm dương khí, tăng chuyển hóa, hỗ trợ đào thải nước – dịch ứ.

Ngoài dùng thuốc, y học cổ truyền còn kết hợp nhiều phương pháp hỗ trợ:

Châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp – bấm huyệt, giác hơi:
Giúp khí huyết lưu thông, tăng tuần hoàn vùng bụng, hông, đùi; giảm căng thẳng, hỗ trợ điều chỉnh cảm giác thèm ăn.
Thủy châm, cấy chỉ, luyện tập dưỡng sinh:
Được áp dụng tại các cơ sở chuyên khoa, dưới sự theo dõi của bác sĩ, nhằm kích thích huyệt vị, điều khí, nâng cao chuyển hóa.

Tất cả các phương pháp trên phải do bác sĩ YHCT thăm khám, chỉ định và theo dõi. Người bệnh không nên tự châm cứu, giác hơi, cấy chỉ hoặc dùng thuốc theo mách bảo để tránh biến chứng.

Điều chỉnh lối sống – chìa khóa giúp khí huyết thông, cân nặng ổn định

Để việc điều hòa khí huyết đạt hiệu quả, lối sống hàng ngày đóng vai trò rất quan trọng:

Ăn uống đúng cách, giảm “đàm thấp”

Hạn chế tối đa: đồ chiên rán, thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, nước ngọt có gas, rượu bia.
Giảm thức ăn “nặng thấp” theo quan điểm YHCT: quá nhiều đồ nếp, đồ lạnh, ăn khuya thường xuyên.
Tăng cường: rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, cá, thịt nạc, trái cây tươi… chế biến đơn giản, ít dầu mỡ.
Ăn chậm, nhai kỹ, tránh vừa ăn vừa xem điện thoại, tránh ăn theo cảm xúc.

Vận động nhẹ nhàng, đều đặn

Các hình thức tập phù hợp với quan điểm điều hòa khí huyết:

Đi bộ nhanh, đạp xe chậm, bơi lội mức vừa phải.
Tập yoga, khí công, thái cực quyền, dưỡng sinh.
Mỗi ngày nên duy trì ít nhất 30 phút vận động, tối thiểu 5 ngày/tuần.

Vận động giúp:

Khí huyết lưu thông.
Tăng chuyển hóa năng lượng.
Giảm stress, hỗ trợ can khí thư thái.

Ngủ đủ, giữ tâm an

Ngủ trước 23h, duy trì 7–8 tiếng mỗi đêm.
Hạn chế thức khuya, dùng điện thoại, làm việc căng thẳng vào ban đêm.
Thực hành các kỹ thuật thư giãn: hít thở sâu, thiền nhẹ, nghe nhạc êm dịu.

Tâm lý căng thẳng kéo dài sẽ làm can khí uất, ảnh hưởng tỳ vị, khiến ăn uống mất kiểm soát và dễ tăng cân.

Massage, xoa bóp hỗ trợ khí huyết

Xoa bóp vùng bụng, eo, lưng dưới, đùi, bắp chân với lực vừa phải.
Kết hợp tắm nước ấm để thư giãn cơ, giúp khí huyết lưu thông, giảm cảm giác nặng nề.

NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666