Tiền sản giật – sản giật và hội chứng HELLP là những biến chứng sản khoa nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Đây là nhóm bệnh lý liên quan đến tăng huyết áp thai kỳ, rối loạn chức năng nội mô và biến đổi tuần hoàn nhau thai. Bài viết dưới đây cung cấp một cái nhìn từ cơ chế – sinh lý bệnh – triệu chứng – biến chứng nhằm giúp người đọc hiểu rõ bản chất và mức độ nguy hiểm của nhóm bệnh này.

1. Tăng huyết áp thai kỳ và tiền sản giật – sản giật là gì?

Tăng huyết áp thai kỳ là tình trạng huyết áp ≥ 140/90 mmHg xuất hiện sau 20 tuần thai, ở phụ nữ trước đó không có tiền sử tăng huyết áp. Khi tăng huyết áp đi kèm các dấu hiệu tổn thương cơ quan đích, đặc biệt là:

Protein niệu (tổn thương thận)
Phù
Các rối loạn chức năng gan, thận, thần kinh, huyết học

thì gọi là tiền sản giật (Preeclampsia).

Nếu tiền sản giật tiến triển và gây co giật, hôn mê, tình trạng này được gọi là sản giật (Eclampsia).

Những đối tượng có nguy cơ cao bị tiền sản giật

Tiền sản giật thường gặp ở:

Phụ nữ mang thai lần đầu
Người có tiền sử tăng huyết áp
Béo phì
Các bệnh mạn tính: đái tháo đường, lupus, bệnh thận
Đa thai
Tiền sử tiền sản giật trong lần mang thai trước
Mang thai qua IVF
Tiền sử gia đình có người mắc

Đây đều là các yếu tố liên quan đến bất thường phát triển nhau thai, khởi nguồn của toàn bộ cơ chế bệnh sinh tiền sản giật.

2. Cơ chế bệnh sinh của tiền sản giật

Tiền sản giật bắt đầu với sự phát triển bất thường của nhau thai, dẫn đến rối loạn chức năng nội mô và tăng huyết áp hệ thống.

2.1. Bất thường trong phát triển các tiểu động mạch xoắn ốc

Bình thường, trong thai kỳ:

Các tiểu động mạch xoắn ốc của tử cung sẽ giãn 5–10 lần so với bình thường.
Nhờ đó máu giàu oxy được đưa vào hồ huyết mẹ, giúp nuôi thai nhi.

Trong tiền sản giật, vì lý do chưa hoàn toàn sáng tỏ:

Các động mạch xoắn ốc không giãn đủ, thậm chí xơ hóa.
Lưu lượng máu đến nhau thai giảm nghiêm trọng → gây thiếu máu nhau thai – thai nhi.

2.2. Mất cân bằng các yếu tố tạo và chống tạo mạch

Khi nhau thai thiếu máu, nó phản ứng bằng cách:

Giảm yếu tố tạo mạch:
- VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor)
- PlGF (Placental Growth Factor)
Tăng yếu tố chống tạo mạch:
- sFlt-1
- sEng

Sự mất cân bằng này phá hủy chức năng tế bào nội mô của mẹ.

2.3. Rối loạn chức năng nội mô của mẹ

Khi tế bào nội mô bị ảnh hưởng:

Giảm sản xuất NO → giảm giãn mạch
Tăng endothelin-1 → tăng co mạch

Hệ quả:

Tiểu động mạch co lại → tăng huyết áp thai kỳ
HA ≥ 140/90 mmHg, nặng khi:
- HA tâm thu ≥ 160 mmHg
- HA tâm trương ≥ 110 mmHg

Tăng huyết áp – “con dao hai lưỡi”

Có lợi: tăng áp lực ở động mạch xoắn ốc → đẩy máu vào nhau thai nhiều hơn.
Có hại: gây tổn thương cơ quan của mẹ:
- Thận → protein niệu
- Phù
- Gan → đau hạ sườn phải
- Não → phù não → co giật (sản giật)

3. Cơ chế các triệu chứng của tiền sản giật – sản giật

Tiền sản giật gây tổn thương đa cơ quan do tăng huyết áp và rối loạn nội mô.

3.1. Tổn thương thận – protein niệu – phù

Tăng huyết áp làm tổn thương màng lọc cầu thận, dẫn đến:

Protein thoát ra nước tiểu → protein niệu
Mất protein huyết tương → giảm áp lực keo → phù toàn thân
Phù nặng → phù phổi, phù não

Phù não gây:

Nhức đầu dữ dội
Hoa mắt, nhìn mờ
Thậm chí co giật → sản giật

3.2. Tổn thương mắt

Tăng huyết áp làm tổn thương vi mạch máu võng mạc:

Mờ mắt
Ám điểm
“Chớp sáng”

Đôi khi là dấu hiệu cảnh báo sớm trước cơn sản giật.

3.3. Tổn thương gan

Co mạch làm giảm tưới máu gan, gây:

Đau hạ sườn phải
Tăng men gan
Nguy cơ vỡ bao gan trong trường hợp nặng (hiếm gặp)

4. Hội chứng HELLP – biến chứng nặng của tiền sản giật

Hội chứng HELLP là biến chứng nặng, gặp trong 10–20% trường hợp tiền sản giật – sản giật.

HELLP là viết tắt của:

H = Hemolysis (tan máu)
EL = Elevated Liver enzymes (tăng men gan)
LP = Low Platelets (giảm tiểu cầu)

4.1. Cơ chế bệnh sinh HELLP

Ngoài co mạch, rối loạn nội mô còn gây:

Kết tập tiểu cầu
Hình thành huyết khối vi mạch

Điều này dẫn đến:

1. Giảm tiểu cầu (LP – Low Platelets)

Tiểu cầu bị tiêu thụ vào các cục máu đông → giảm số lượng trong máu.

2. Tan máu (H – Hemolysis)

Hồng cầu bị “cọ xát” vào các vi huyết khối khi đi qua mao mạch → vỡ màng → tan máu.

Biểu hiện:

Bilirubin gián tiếp tăng
LDH tăng
Schistocyte xuất hiện trong phết máu ngoại vi

3. Tăng men gan (EL – Elevated Liver enzymes)

Mạch máu gan bị tắc → thiếu máu → hoại tử tế bào gan → tăng AST, ALT.

4.2. Dấu hiệu lâm sàng của HELLP

Mệt nhiều
Buồn nôn, nôn
Đau dữ dội vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải
Vàng da (hiếm)
Chảy máu khó cầm (giảm tiểu cầu)

HELLP là tình trạng cấp cứu sản khoa vì có thể gây:

Vỡ gan
DIC (đông máu rải rác trong lòng mạch)
Suy thận cấp
Suy gan
Tử vong mẹ – thai

5. Tiền sản giật – sản giật và HELLP ảnh hưởng thế nào đến thai nhi?

Thai chậm phát triển trong tử cung (IUGR)
Thiểu ối
Thiếu oxy thai
Nhau bong non
Sinh non hoặc thai chết lưu

Do nhau thai bị giảm tưới máu kéo dài.

NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666

Tiền sản giật – Sản giật và Hội chứng HELLP: Cơ chế, biểu hiện và sinh lý bệnh học