VAI TRÒ THEN CHỐT CỦA ADRENALINE TRONG PHỤC HỒI TUẦN HOÀN (ROSC)

Ngừng tuần hoàn là một trong những tình trạng cấp cứu tối khẩn cấp trong y khoa. Chỉ vài phút chậm trễ có thể khiến tế bào não tổn thương không hồi phục, để lại di chứng nặng nề hoặc tử vong. Trong quá trình cấp cứu, bên cạnh ép tim – khai thông đường thở – hỗ trợ hô hấp, Adrenalin giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tái lập tuần hoàn tự nhiên.

Bài viết dưới đây tổng hợp kiến thức y khoa chuẩn xác, giúp bạn hiểu đầy đủ về ngừng tuần hoàn, nguyên nhân, nhận biết và nguyên tắc dùng Adrenalin trong thực hành lâm sàng.

1. Ngừng tuần hoàn là gì?

Ngừng tuần hoàn xảy ra khi tim đột ngột ngừng bơm máu, khiến các cơ quan trọng yếu như não – tim – phổi không nhận đủ oxy. Bốn dạng rối loạn nhịp đặc trưng trong ngừng tuần hoàn:

Rung thất (VF)
Nhịp nhanh thất vô mạch (VT không mạch)
Vô tâm thu (Asystole)
Hoạt động điện vô mạch (PEA)

Ngừng tuần hoàn có thể xuất hiện ở một tim hoàn toàn khỏe mạnh (sốc phản vệ, đuối nước, điện giật, đa chấn thương) hoặc là hậu quả của bệnh lý mạn tính giai đoạn cuối (suy tim, suy thận, ung thư, xơ gan...).

Ngưỡng chịu đựng của não trước thiếu oxy

Lưu lượng máu não bình thường: 50 ml/100g mô não/phút.
Não vẫn có thể duy trì sự sống khi lưu lượng giảm về 20 ml/100g/phút.
Tế bào não chỉ chịu được thiếu oxy tối đa 5 phút, sau đó tổn thương trở nên không hồi phục → chết não hoặc sống thực vật.
Một số trường hợp đặc biệt kéo dài hơn:
- Hạ thân nhiệt sâu
- Dùng thuốc giảm chuyển hóa não (Barbiturate)
- Trẻ sơ sinh

Chính vì vậy, thời gian là vàng trong cấp cứu ngừng tuần hoàn.

2. Nguyên nhân gây ngừng tuần hoàn

Nguyên nhân từ tim

Nhồi máu cơ tim cấp.
Tắc mạch vành.
Viêm cơ tim.
Bệnh cơ tim giãn/hạn chế.
Chèn ép tim cấp (tràn máu, tràn dịch màng tim).
Rung thất hoặc nhanh thất vô mạch.

Nguyên nhân tuần hoàn

Sốc mất máu, sốc mất nước, sốc giãn mạch.
Tắc mạch phổi (huyết khối, khí, mỡ, nước ối).
Phản xạ phế vị gây ngừng tim.

Nguyên nhân hô hấp

Tràn khí màng phổi áp lực.
Tắc nghẽn đường thở do dị vật.
Thiếu oxy cấp, ưu thán nặng.

Rối loạn chuyển hóa

Tăng hoặc giảm kali máu nặng.
Tăng canxi máu.
Nhiễm toan chuyển hóa nặng.
Hạ thân nhiệt.
Hạ đường huyết.

Do thuốc và nhiễm độc

Ngộ độc thuốc gây ức chế tim.
Ma túy, thuốc an thần, thuốc tê.

Khác

Điện giật.
Đuối nước.

3. Nhận biết ngừng tuần hoàn

Chẩn đoán ngừng tuần hoàn dựa trên 3 dấu hiệu vàng:

Mất ý thức: gọi hỏi không đáp ứng, kích thích đau không phản xạ.
Ngừng thở hoặc thở ngáp (agonal breathing).
Mất mạch cảnh hoặc mạch bẹn.

Dấu hiệu kèm theo:

Da tím tái hoặc nhợt.
Đồng tử giãn, mất phản xạ ánh sáng.
Ở phòng mổ: máu tại vết mổ thâm đen, không chảy.
Nếu đang thở máy: SpO₂ giảm đột ngột, monitor báo loạn nhịp.

4. Cấp cứu ngừng tuần hoàn cơ bản (BLS)

Ngay khi phát hiện, phải tiến hành cấp cứu theo quy trình C – A – B:

C (Circulation): ép tim ngoài lồng ngực
A (Airway): khai thông đường thở
B (Breathing): thổi ngạt hoặc bóp bóng

Khuyến cáo của AHA 2010 trở đi: ưu tiên ép tim ngay lập tức, hạn chế gián đoạn.

Nếu có sẵn thiết bị y tế → sốc điện và dùng thuốc càng sớm càng tốt.

5. Vai trò và cách dùng Adrenalin trong ngừng tuần hoàn

Tại sao Adrenalin quan trọng?

Sau vài phút ngừng tim, động mạch mất trương lực, đặc biệt là động mạch chủ xẹp, làm:

Giảm áp lực tưới máu vành.
Mất dòng chảy liên tục trong thì tâm trương (thì mà mạch vành được cấp máu).

Adrenalin kích thích thụ thể alpha-adrenergic → co mạch mạnh → tăng áp lực động mạch chủ → cải thiện tưới máu mạch vành.
Đây chính là điều kiện tiên quyết để cơ tim còn sống hồi phục nhịp đập.

Liều dùng Adrenalin theo hướng dẫn

Người lớn:

1 mg IV/IO mỗi 3–5 phút cho đến khi có mạch trở lại.

Trẻ em:

0,01 mg/kg IV/IO, nhắc lại mỗi 3–5 phút.

Khi không có đường truyền:

Tiêm nội khí quản (ET tube): 2–2,5 mg pha loãng với 5–10 ml NaCl 0,9%.

Cách tiêm hiệu quả nhất

Ưu tiên tĩnh mạch trung tâm (nhanh nhất).
Nếu tiêm tĩnh mạch ngoại vi: chọn tĩnh mạch đầu, nền hoặc cảnh ngoài, sau đó:
- Bơm 20 ml NaCl 0,9% nhanh
- Nâng chi lên cao 10–20 giây để thuốc về tim nhanh hơn
Không nên dùng tĩnh mạch chân vì hiệu quả thấp.

Đường truyền trong xương (IO)

Một lựa chọn hiệu quả tương đương IV, đặc biệt ở trẻ em hoặc khi đặt IV khó.

Vị trí:

Đầu trên xương chày
Đầu dưới xương chày
Đầu dưới xương đùi
Gai chậu trước trên

6. Tỷ lệ sống sót và tầm quan trọng của cấp cứu sớm

Tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân ngừng tuần hoàn lên đến 90%.
Vì vậy:

Cấp cứu phải được bắt đầu ngay tại hiện trường.
Người dân nên được đào tạo ép tim – thổi ngạt để duy trì oxy não trước khi nhân viên y tế đến.
Mỗi phút trôi qua không cấp cứu → khả năng sống giảm từ 7–10%.

NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666