Không có sản phẩm nào trong giỏ hàng của bạn
Vì Sao Đái Tháo Đường Gây Nhiễm Toan Ceton? Phân Tích Dễ Hiểu Dựa Trên Sinh Học – Chuyển Hóa
22/11/2025
Admin
Nhiễm toan ceton (Diabetic Ketoacidosis – DKA) là biến chứng cấp tính cực kỳ nguy hiểm của đái tháo đường, đặc biệt ở type 1, nhưng cũng có thể gặp ở type 2 trong những tình huống stress hoặc thiếu hụt insulin trầm trọng.
Để hiểu vì sao biến chứng này xảy ra, chúng ta cần nhìn lại cơ chế chuyển hóa trong cơ thể.
1. Glucose – nguồn năng lượng chính của cơ thể hoạt động như thế nào?
Ở người bình thường, glucose trong máu được đưa vào tế bào nhờ insulin.
Tại đây, glucose trải qua quá trình đường phân → tạo Acetyl-CoA → đi vào chu trình Krebs → tạo ATP.
➡ Khi có đủ insulin, tế bào dùng glucose để tạo năng lượng và mọi thứ diễn ra bình thường.
2. Khi ăn nhiều glucid (carbohydrate): Glucose dư thừa chuyển thành mỡ
Cơ thể có cơ chế dự trữ năng lượng dư bằng cách chuyển glucose thành lipid, qua hai con đường:
-
Đường phân: tạo Acetyl-CoA → tổng hợp acid béo.
-
Con đường pentose phosphate: tạo NADPH – chất cần thiết để tổng hợp acid béo.
Acid béo + Glycerol → Triglycerid được dự trữ ở mô mỡ.
Acetyl-CoA cũng có thể dùng để tổng hợp cholesterol.
➡ Khi glucose nhiều, cơ thể dự trữ năng lượng dưới dạng mỡ.
3. Khi thiếu glucose trong tế bào, cơ thể lấy mỡ ra đốt (β-oxy hóa)
Nếu cơ thể thiếu năng lượng từ glucose (nhịn đói, chậm ăn, thiếu insulin…), acid béo từ mô mỡ sẽ được huy động.
Acid béo → β-oxy hóa → tạo Acetyl-CoA, phần lớn đi vào chu trình Krebs để tạo năng lượng ATP.
➡ Đây là cơ chế sinh tồn tự nhiên: thiếu đường thì đốt mỡ.
4. Khi thiếu insulin trong đái tháo đường, mọi thứ “đổ vỡ” như thế nào?
Trong đái tháo đường, đặc biệt type 1, cơ thể thiếu insulin trầm trọng.
Hậu quả:
(1) Glucose không vào được tế bào → tế bào “đói năng lượng”
Dù đường máu cao, tế bào vẫn coi như chúng đang đói.
(2) Đường phân giảm mạnh → ít Acetyl-CoA từ glucose
Cơ thể buộc phải lấy năng lượng từ mỡ.
(3) Mỡ bị huy động ồ ạt → β-oxy hóa → tạo ra quá nhiều Acetyl-CoA
Acetyl-CoA xuất hiện với số lượng khổng lồ.
Nhưng vấn đề bắt đầu xuất hiện từ đây…
5. Tại sao Acetyl-CoA không thể vào chu trình Krebs?
Để vào chu trình Krebs, Acetyl-CoA phải kết hợp với Oxaloacetate.
Nhưng trong đái tháo đường:
-
Oxaloacetate bị thiếu hụt vì bị kéo sang con đường tân tạo glucose (gluconeogenesis).
-
Đồng thời, glucose không vào tế bào → con đường pentose phosphate không hoạt động → thiếu NADPH → không thể tổng hợp acid béo để tiêu bớt Acetyl-CoA.
➡ Acetyl-CoA bị “kẹt”, không vào Krebs, không chuyển lại thành mỡ, cũng không tiêu thụ được.
Acetyl-CoA lúc này trở thành một “đứa con rơi” không có lối thoát.
6. Acetyl-CoA bị chuyển hướng bắt buộc → tạo thành thể ceton
Khi lượng Acetyl-CoA quá lớn mà cơ thể không xử lý được, gan buộc phải chuyển chúng thành thể ceton:
-
Acetoacetate
-
Beta-hydroxybutyrate
-
Acetone
Các thể ceton là acid mạnh, khi tăng cao trong máu sẽ gây:
-
Toan máu (pH giảm)
-
Rối loạn điện giải
-
Hơi thở mùi trái cây chín (mùi acetone)
-
Thở nhanh sâu kiểu Kussmaul
-
Nôn, mệt, lơ mơ → hôn mê → tử vong nếu không điều trị
➡ Đây chính là nhiễm toan ceton đái tháo đường – DKA.
7. Tóm tắt cơ chế DKA dễ hiểu nhất
Thiếu insulin → glucose không vào tế bào → tế bào đói → mỡ bị đốt ồ ạt → Acetyl-CoA tăng vọt → không vào chu trình Krebs → chuyển thành thể ceton → gây nhiễm toan ceton.
Nói cách khác:
“Đường trong máu thì cao, nhưng tế bào thì vẫn đói → cơ thể buộc phải đốt mỡ → tạo quá nhiều acid ceton → toan máu.”
8. Vì sao DKA thường gặp ở type 1 hơn type 2?
-
Type 1: thiếu insulin tuyệt đối, dễ gây nhiễm toan ceton nặng.
-
Type 2: vẫn còn insulin, dù ít → hiếm hơn nhưng vẫn có thể gặp khi bệnh nhân nhiễm trùng nặng, stress, tai biến, phẫu thuật…
9. Dấu hiệu nhận biết sớm DKA
-
Khát nhiều, uống nhiều
-
Tiểu nhiều
-
Đường máu tăng cao
-
Buồn nôn, nôn
-
Đau bụng
-
Hơi thở mùi acetone
-
Thở nhanh sâu
-
Mệt nhiều, lú lẫn → nhập viện cấp cứu ngay
NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666
