Hội chứng Cushing là tình trạng cơ thể bị tăng cortisol mạn tính, gây ra hàng loạt thay đổi về chuyển hóa, miễn dịch và nội tiết. Có ba nguyên nhân chính gây ra hội chứng này:

Dùng thuốc corticoid kéo dài (nguyên nhân thường gặp nhất)
Khối u tuyến yên gây tăng tiết ACTH
Khối u tuyến thượng thận tự tiết cortisol

Hai nguyên nhân do khối u thì dễ hiểu — vì khối u kích thích tăng sản xuất ACTH hoặc cortisol. Nhưng tại sao dùng corticoid từ bên ngoài lại gây hội chứng Cushing? Chúng ta cùng phân tích rõ.

1. Corticoid là gì? Vì sao thuốc lại mạnh hơn hormone tự nhiên?

Corticoid (glucocorticoid) là nhóm thuốc có cấu trúc hóa học tương tự cortisol — hormone do tuyến thượng thận tiết ra.

Tuy nhiên:

Tác dụng sinh học của corticoid mạnh hơn cortisol nhiều lần
Thời gian tác dụng kéo dài hơn
Dễ gây rối loạn chuyển hóa toàn thân nếu dùng dài ngày

Corticoid được chỉ định trong nhiều tình huống như:

Điều trị các bệnh viêm: viêm khớp dạng thấp, COPD, hen phế quản
Điều trị dị ứng nặng: sốc phản vệ, dị ứng thuốc
Ức chế miễn dịch: phòng ngừa thải ghép (ghép thận, gan…)
Điều trị các bệnh tự miễn: lupus ban đỏ, viêm mạch…

Chính vì khả năng chống viêm – ức chế miễn dịch cực mạnh, corticoid trở thành nhóm thuốc “hai mặt”: hiệu quả cao nhưng nhiều nguy cơ.

2. Corticoid mạnh hơn cortisol → gây tác dụng giống tăng cortisol mạn tính

Cơ chế đơn giản:

👉 Dùng corticoid = cơ thể nhận thêm hormone cortisol từ bên ngoài
👉 Nồng độ cortisol trong máu tăng kéo dài → gây hội chứng Cushing

Cụ thể, corticoid gây rối loạn chuyển hóa tương tự cortisol nội sinh:

– Chuyển hóa đường (glucose)

Tăng tân tạo glucose ở gan
Tăng đường huyết
Kháng insulin
→ Dễ gây đái tháo đường do corticoid

– Chuyển hóa chất béo

Phân bố lại mỡ → mặt tròn như mặt trăng, gáy trâu, bụng nhiều mỡ
Teo mỡ ở tay chân

– Chuyển hóa protein

Teo cơ
Loãng xương
Mỏng da, dễ bầm tím

– Ức chế miễn dịch

Dễ nhiễm trùng
Vết thương lâu lành

Tất cả những rối loạn trên cộng lại tạo thành hội chứng Cushing do thuốc.

3. Dùng corticoid kéo dài ức chế trục hạ đồi – tuyến yên – thượng thận

Trong điều kiện bình thường:

Não (vùng hạ đồi) → tiết CRH
Tuyến yên → tiết ACTH
Tuyến thượng thận → tiết cortisol
Khi cortisol cao → não giảm tiết ACTH để tự điều hòa

Nhưng khi chúng ta dùng corticoid từ bên ngoài, cơ thể hiểu nhầm là “cortisol quá nhiều”, nên:

👉 Não và tuyến yên giảm kích thích tuyến thượng thận
👉 Tuyến thượng thận bị ức chế, teo nhỏ, ngừng hoạt động

Lúc này:

Corticoid từ thuốc = nguồn cortisol duy nhất
Dùng lâu → duy trì cortisol cao → biểu hiện Cushing
Ngừng đột ngột → nguy cơ suy thượng thận cấp (rất nguy hiểm)

4. Vì sao nguyên nhân do thuốc là phổ biến nhất?

Ba lý do chính:

1. Corticoid được sử dụng rất rộng rãi

Từ bệnh viêm nhẹ, dị ứng cho đến bệnh tự miễn nặng, corticoid đều có mặt.

2. Nhiều người tự ý mua thuốc

Corticoid có trong:

Thuốc giảm đau
Thuốc chống dị ứng
Thuốc xịt mũi
Thuốc bôi da
Thậm chí nhiều loại thuốc nam, thuốc đông y trộn corticoid

3. Dùng kéo dài mà không được hướng dẫn liều

Hầu hết các ca Cushing do thuốc đều đến từ:

Dùng liều cao kéo dài
Tự ý tăng liều
Không giảm liều từ từ
Dùng thuốc trộn không rõ nguồn gốc

5. Dấu hiệu nhận biết hội chứng Cushing do corticoid

Người dùng corticoid dài ngày có thể gặp:

Mặt tròn như mặt trăng
Gáy trâu
Bụng to, tay chân teo
Tăng cân nhanh
Mụn trứng cá
Mỏng da, dễ bầm tím
Tăng huyết áp
Tăng đường huyết
Loãng xương, đau lưng, đau khớp
Nhiễm trùng tái diễn

NAM DƯỢC PHÚC HOÀN – THƯƠNG HIỆU UY TÍN VỀ CHĂM SÓC SỨC KHỎE THEO YHCT
Nam Dược Phúc Hoàn là thương hiệu uy tín trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe theo Y học cổ truyền, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc cung cấp thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dinh dưỡng chất lượng cao.
Với sứ mệnh mang đến những giải pháp an toàn – hiệu quả – bền vững, Nam Dược Phúc Hoàn luôn cam kết lựa chọn nguyên liệu sạch, quy trình sản xuất chuẩn mực và đặt lợi ích sức khỏe của người tiêu dùng lên hàng đầu.
📞 Hotline: 0568 816 666
🏠 Địa chỉ: 43 ngõ 71 Hoàng Văn Thái, Phương Liệt, Hà Nội
🔹 Fanpage: Đông Y Trị Liệu Nam Dược Phúc Hoàn | Hanoi
📱 Zalo OA: 0568 816 666

Vì Sao Dùng Corticoid Lâu Dài Có Thể Gây Hội Chứng Cushing?